Organami właściwymi w sprawach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym w zakresie uregulowanym w Ustawie o wyrobach budowlanych, oraz organami nadzoru rynku w rozumieniu Ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. poz. 542, z późn. zm.), są Wojewódzcy Inspektorzy Nadzoru Budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.
Do podstawowych obowiązków ww. organów należy:
- Kontrola wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym wyrobów budowlanych,
- Prowadzenie postępowań administracyjnych w tym zakresie,
- Wykonywanie (w zakresie wyrobów budowlanych, objętych systemem europejskim z oznakowaniem CE) zadań, o których mowa w art. 59 ust. 3-4 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku, m.in.:,
- Informowanie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wynikach przeprowadzanych kontroli w zakresie spełnienia przez wyroby zasadniczych, szczegółowych lub innych wymagań,
- Przekazywanie Prezesowi UOKiK informacji o wszczęciu i zakończeniu postępowań w zakresie wprowadzonych do obrotu lub oddanych do użytku wyrobów niezgodnych z zasadniczymi, szczegółowymi lub innymi wymaganiami,
- Niezwłoczne przekazywanie Prezesowi UOKiK kopii wydanych decyzji, wymienionych w art. 84 ust. 2 i art. 85 ust. 4 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku,
- Współpraca z Prezesem UOKiK i innymi organami wyspecjalizowanymi oraz organami celnymi.
Do obowiązków Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego należy m.in.: prowadzenie kontroli planowych i doraźnych (u producentów, importerów i sprzedawców) wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym, prowadzenie postępowań administracyjnych w pierwszej instancji (z zastrzeżeniem sytuacji, gdy postępowanie administracyjne w pierwszej instancji, na podstawie ustaleń dokonanych w wyniku kontroli, prowadzi Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego), zlecanie badań pobranych w toku kontroli próbek wyrobów budowlanych, wydawanie dla organów celnych opinii o wyrobach budowlanych oraz przekazywanie Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego informacji o wynikach zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym oraz wydanych postanowieniach i decyzjach, a także o wydanych ww. opiniach. Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego może również wezwać powiatowego inspektora nadzoru budowlanego do przeprowadzenia kontroli wskazanej budowy lub robót budowlanych w zakresie stosowania określonych wyrobów budowlanych.
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego jest organem wyższego stopnia w stosunku do Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w sprawach administracyjnych z zakresu wyrobów budowlanych. Prowadzi on Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych, zatwierdza wojewódzkie roczne plany kontroli, przedstawia Prezesowi UOKiK do zaopiniowania okresowe plany kontroli wprowadzonych do obrotu wyrobów budowlanych w systemie europejskim (podlegających Rozporządzeniu nr 305/2001, tj. objętych normami zharmonizowanymi lub zgodnych z wydanymi dla nich europejskimi ocenami technicznymi) oraz sporządza i przekazuje ww. organowi sprawozdania z kontroli tych wyrobów. Gromadzi również informacje o wynikach zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym, wydanych postanowieniach, decyzjach i opiniach, a także prowadzi kontrole działania wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego oraz punkt kontaktowy do spraw wyrobów budowlanych, o którym mowa w art. 10 ww. Rozporządzenia nr 305/2011.
Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego posiada ponadto ustawowe uprawnienia
w stosunku do Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego, pozwalające mu m.in. na wprowadzanie do wojewódzkich rocznych planów kontroli określonych zadań, wzywanie ww. organów do przeprowadzenia kontroli doraźnych w określonym zakresie, jak również na wydawanie wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytycznych i zaleceń dotyczących kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnianych na rynku krajowym oraz sprawowanie nadzoru nad ich realizacją. Może także wydawać wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytyczne i zalecenia zapewniające jednolitość postępowań w sprawach wyrobów budowlanych (zob. przepisy rozdziału 3 ustawy o wyrobach budowlanych, tj. art. 11 – 15 Ustawy).