Praktyczny informator w zakresie wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych – Budowlane ABC – Ministerstwo Rozwoju i Technologii

Poradnik przedstawia zbiór informacji z zakresu sposobu wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku wyrobów budowlanych.

Opracowanie skierowane jest przede wszystkim do podmiotów wprowadzających na rynek lub udostępniających na rynku wyroby budowlane, tj. do producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów (sprzedawców).

Zasady wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych, określa Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1570 z późn. zm.) wraz z przepisami wykonawczymi do tej ustawy oraz przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego Dyrektywę Rady 89/106/EWG.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych wdrażała do polskiego prawa Dyrektywę Rady 89/106/EWG w sprawie zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych państw członkowskich dotyczących wyrobów budowlanych. Przepisy ustawy weszły w życie w dniu 1 maja 2004 r. – w dniu uzyskania członkostwa Polski w UE. Ustawa określała zasady wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych, zasady kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu oraz zasady działania organów administracji publicznej w tym obszarze. Przepisy ustawy były skonstruowane w sposób analogiczny do przepisów europejskich.

Obecne przepisy europejskie określone są w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającym zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającym Dyrektywę Rady 89/106/EWG. Rozporządzenie to w pełni weszło w życie z dniem 1 lipca 2013 r.

Ustawa o wyrobach budowlanych w celu pełnego dostosowania do postanowień Rozporządzenia nr 305/2011 była nowelizowana 2 razy:

• Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie Ustawy o wyrobach budowlanych oraz Ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2013 r. poz. 898).
  Główne zmiany przewidziane ww. ustawą dotyczyły w szczególności zasad wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku krajowym wyrobów budowlanych (nowa redakcja art. 5 ustawy), określenia właściwości organów w zakresie wykonywania zadań administracyjnych i ich obowiązków (ustalenie trybu powoływania polskich jednostek oceny technicznej oraz określenie zasad akredytacji, autoryzacji i notyfikacji jednostek uczestniczących w procesie oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych). Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami jednostki oceny technicznej (JOT), upoważnione do wydawania europejskich ocen technicznych (zastąpiły one wydawane do 2013 r. europejskie aprobaty techniczne) miały być wyznaczane przez ministra właściwego ds. budownictwa, a także przez niego nadzorowane i monitorowane. Ocenę i monitorowanie jednostek notyfikowanych powierzono Polskiemu Centrum Akredytacji. Kolejną istotną kwestią, którą regulowała ta nowelizacja było wyznaczenie punktu kontaktowego ds. wyrobów budowlanych, który zgodnie z art. 10 Rozporządzenia nr 305/2011 ma obowiązek informowania o obowiązujących w danym państwie członkowskim przepisach, mających na celu spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych mających zastosowanie do zamierzonego zastosowania każdego wyrobu budowlanego (art. 14 ust. 1 pkt 7).
• Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie Ustawy o wyrobach budowlanych, Ustawy Prawo budowlane oraz Ustawy o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych oraz Ustawy o systemie oceny systemie oceny zgodności (Dz. U. Z 2015 r. poz.1165).
  Celem ww. nowelizacji było dostosowanie krajowych przepisów dotyczących obiektów budowlanych (podstawowe wymagania dla obiektów budowlanych) i wyrobów budowlanych do Rozporządzenia nr 305/2011, w zakresie nieobjętym Ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie Ustawy o wyrobach budowlanych oraz Ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2013 r. poz. 898). Nowelizacja miała przy tym na celu ustanowienie podobnej relacji tych zmienianych przepisów z Rozporządzeniem nr 305/2011, jak miało to miejsce w stosunku do regulacji Dyrektywy 89/106 EWG. Istotnym elementem wprowadzanych zmian były kwestie związane z kontrolą wyrobów budowlanych na rynku, których celem była poprawa efektywności i skuteczności działań organów nadzoru budowlanego.
  Zgodnie z art. 10 Ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie Ustawy o wyrobach budowlanych, Ustawy prawo budowlane oraz Ustawy o zmianie Ustawy o wyrobach budowlanych oraz Ustawy o systemie oceny systemie oceny zgodności Ustawa ta wchodziła w życie w dwóch terminach:
  1. Zmiany, która weszły w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.
     • Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa:
       1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 23 grudnia 2015r w sprawie zakresu informacji o wynikach zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontrolach wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym i wydanych postanowieniach, decyzjach i opiniach oraz sposobu i terminu przekazywania tych informacji (Dz. U. poz. 2256). Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie delegacji ustawowej określonej w art. 14 ust 4 Ustawy o wyrobach budowlanych. Rozporządzenie określa zakres informacji przekazywanych przez Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego oraz sposób i termin przekazywania informacji dotyczących wyników zleconych badań próbek, przeprowadzonych kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym, wydanych postanowień, decyzji dotyczących wyrobów budowlanych oraz wydanych dla organów celnych opinii o wyrobach budowlanych.
       2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 23 grudnia 2015 w sprawie próbek wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym (Dz. U. poz. 2332). Rozporządzenie to określa sposób pobierania oraz badania próbki wyrobu budowlanego, wzór protokołu pobrania próbki wyrobu budowlanego lub próbki kontrolnej, sposób zabezpieczenia próbki, wzór ze sprawozdania z badań, a także sposób postępowania z pozostałościami po próbkach oraz sposób ustalania, uiszczania i zwrotu opłaty, którą zobowiązany jest uiścić kontrolowany, jeżeli pobrany do badań wyrób nie spełniał wymagań określonych ustawą.
     • Ponadto z dniem 1 stycznia 2016 wprowadzono dodatkowo następujące zmiany:
       • Wojewódzcy Inspektorzy Nadzoru Budowlanego (WINB) zostali zobligowani do przekazywania Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanemu (GINB) informacji o zleconych badaniach pobranych próbek wyrobów budowlanych. Dotychczas informowali wyłącznie o przeprowadzonych działaniach kontrolnych i postępowaniach administracyjnych,
       • GINB może wydawać wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytyczne i zalecenia dotyczące kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu lub udostępnionych na rynku krajowym oraz sprawować nadzór nad ich realizacją,
       • GINB może wydawać wojewódzkim inspektorom nadzoru budowlanego wytyczne i zalecania, zapewniając jednolitość postępowań w sprawach wyrobów budowlanych,
       • GINB może prowadzić postępowania administracyjne w pierwszej instancji na podstawie ustaleń dokonanych w toku kontroli. W takim przypadku wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego nie wszczyna postępowania administracyjnego,
       • Organy nadzoru budowlanego mają możliwość nieodpłatnego pobierania próbek wyrobów budowlanych, bez formalnego wszczynania kontroli, u sprzedawców wyrobów budowlanych oraz na placach budów prowadzonych z wykorzystaniem środków publicznych, celem ustalenia, czy wyrób budowlany posiada deklarowane właściwości użytkowe, wyłączając jednocześnie pobieranie próbek w tym trybie z ograniczeń wynikających z przepisów rozdziału 5 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, np. obowiązku wcześniejszego informowania podmiotu gospodarczego o planowanej kontroli,
       • Wprowadzono obowiązek publikowania w Biuletynie Informacji Publicznej przez GINB wszystkich wyników badań próbek wyrobów budowlanych pobranych przez organy nadzoru budowlanego, niezależnie, czy były one pozytywne, czy negatywne,
       • Wprowadzono nowe delegacje ustawowe w art. 8 ust. 8 i art. 9 ust. 9, które umożliwiły podjęcie prac legislacyjnych nad aktami wykonawczymi do Ustawy, które miały wejść w życie z pozostałą częścią przepisów nowelizowanej Ustawy z dniem 1 stycznia 2017 r.,
       • Wprowadzono zmiany w sankcjach karnych. W art. 34 Ustawy określającym czyny podlegające odpowiedzialności karnej zmieniono przepis pkt 2, ograniczając zakres naruszeń przepisów Ustawy w zakresie umieszczania oznakowania CE lub znaku budowlanego na wyrobie budowlanym wyłącznie do przypadku umieszczania tych oznakowań na wyrobie nieposiadającym zadeklarowanych właściwości użytkowych określonych w deklaracji właściwości użytkowych lub krajowej deklaracji właściwości użytkowych. Zmiana miała w szczególności na celu skuteczne egzekwowanie wiarygodnego deklarowania przez producentów właściwości użytkowych wyrobów budowlanych. Jednocześnie w dodanym art. 35a Ustawy określono czyny obejmujące niezgodności formalne, za popełnienie których stosowany miał być Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Zmiana powyższa została uchylona Ustawą z dnia 13 kwietnia 2016r o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. poz. 542).
       • Nowelizacja objęła również zmiany w Ustawie prawo budowlane w zakresie:
         • nowej redakcji podstawowych wymagań dla obiektów budowlanych (wprowadzono podstawowe wymagania określone w Załączniku I do Rozporządzenia nr 305/2011,);
         • doprecyzowania zadań osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie (kierownik budowy i inspektor nadzoru inwestorskiego) w zakresie stosowania wyrobów budowlanych przy wykonywaniu robót budowlanych;
         • doprecyzowania ustawowych zadań i obowiązków organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego w zakresie kontroli stosowania wyrobów przy wykonywaniu robót budowlanych.
  2. Zmiana, która weszła w życie 1 stycznia 2017 wprowadziła m.in.:
     • Nowe przepisy regulujące zasady wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku wyrobów znakowanych znakiem budowlanym (zmiany w art. 8 Ustawy),
     • Nowy rozdział 10a Ustawy dotyczący obowiązków podmiotów gospodarczych wprowadzających na rynek lub udostępniających wyroby budowlane,
     • Nowe regulacje określające zasady i procedury wydawania, zmiany, przedłużania terminu ważności oraz uchylania krajowych ocen technicznych oraz wyznaczania jednostek upoważnionych do ich wydawania.

  Ustawa o wyrobach budowlanych zmieniona została Ustawą z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. poz. 542), która dostosowywała polskie przepisy do wchodzących w życie w 2016 r. 9-ciu Dyrektyw sektorowych m.in. w zakresie obowiązków podmiotów gospodarczych, wymagań dla jednostek notyfikowanych, i organów notyfikujących. Ustawa zmieniała również polskie przepisy z zakresu nadzoru rynku. W tym zakresie Ustawa zmieniła system kar opartych na kodeksie karnym na system kar pieniężnych, co miało przyczynić się do podniesienia efektywności egzekwowania przepisów Ustawy i wypełnić warunki stawiane przez unijną legislację (nadanie odstraszającego i proporcjonalnego charakteru sankcją).
  Powyższa Ustawa wprowadziła również analogiczne zmiany w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych w zakresie sankcji karnych za naruszenia przepisów Ustawy. Dodany nowy rozdział 6a Ustawy o wyrobach budowlanych przewiduje, że administracyjne kary pieniężne dla producentów, importerów czy sprzedawców wyrobów budowlanych, w zależności od rodzaju naruszenia przepisów, będą maksymalnie wynosiły – zgodnie z przepisami art. 36a do 36i – od 10 do 100 tys. zł.
  Ostatni raz Ustawa o wyrobach budowlanych zmieniona została Ustawą z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 471), która zakresem zmian objęła kwestie dotyczące Jednostek Oceny Technicznej oraz Krajowych Jednostek Oceny Technicznej oraz działania podejmowane przez właściwego ministra w zakresie udzielania autoryzacji.
  Kompetencje wyznaczania w drodze decyzji jednostek oceny technicznej (JOT) oraz krajowych jednostek oceny technicznej (KJOT), jak również ograniczania zakresu właściwości tych jednostek, a także w przypadku stwierdzenia, że jednostka spełnia wymagania uchylania wydanych decyzji przekazane zostały Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego. Ponadto rozszerzono jego uprawnienia o uprawnienia do monitorowania działania i kompetencji wyznaczonych jednostek.
  Ponadto w wyniku zmian wykaz jednostek upoważnionych do wydawania krajowych ocen technicznych będzie prowadzony przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.
  W przedmiotowej ustawie Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego został wskazany jako właściwości organu w zakresie udzielania autoryzacji jednostce oceniającej zgodność wyrobów budowlanych, zgodnie z ustawą z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (Dz. U. z 2017 r. poz. 1398, z późn. zm.) jak również obowiązku informacyjnego jednostek wynikającego z art. 34 ustawy.
  Ponadto w związku z wejściem w życie w dniu 1 kwietnia 2019 r. ustawy z dnia 21 lutego 2019 r. o Sieci Badawczej Łukasiewicz (Dz. U. z 2019 r. poz. 534) dotyczącej Sieci Badawczej Łukasiewicza, tworzonej przez instytuty Sieci powstałe z przekształcenia instytutów badawczych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz.U. z 2018 r. poz. 736 i 1669 oraz z 2019 r. poz. 534) rozszerzono katalog podmiotów uprawnionych do składania wniosków o wydanie decyzji o wyznaczenie jednostki oceny technicznej oraz krajowej jednostki oceny technicznej o instytuty Sieci.

Ustawa o wyrobach budowlanych – porównanie zmian.