Zawody i kwalifikacje w budownictwie – Budowlane ABC – Ministerstwo Rozwoju i Technologii

Ustawa Prawo budowlane

Przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2019 r. poz. 1186, z późn. zm.) określają m.in. wymagania jakie muszą spełnić osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone decyzją, zwaną dalej ,,uprawnieniami budowlanymi”, wydaną przez organ samorządu zawodowego. Warunkiem uzyskania uprawnień budowlanych jest zdanie egzaminu ze znajomości procesu budowlanego oraz umiejętności praktycznego zastosowania wiedzy technicznej.

Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za wykonywanie tych funkcji zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz za należytą staranność w wykonywaniu pracy, jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość.

Ustawa o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa

Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 1117) określa organizację i zadania samorządów zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa, a także prawa i obowiązki członków tych samorządów.

Wykonywanie zawodu architekta polega na współtworzeniu kultury przez projektowanie architektoniczne obiektów budowlanych, ich przestrzennego otoczenia oraz ich realizację, nadzorze nad procesem ich powstawania oraz na edukacji architektonicznej.

Wykonywanie zawodu inżyniera budownictwa polega na projektowaniu obiektów budowlanych, ich realizacji, nadzorze nad procesem ich powstawania, utrzymaniu tych obiektów oraz na edukacji w tym zakresie.        

Samorząd zawodowy architektów tworzą członkowie zrzeszeni w izbie architektów. Izba architektów zrzesza osoby, które:

• posiadają uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej,
• posiadają uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania bez ograniczeń lub uprawnienia w zakresie odpowiadającym zakresowi tej specjalności uzyskane przed dniem wejścia w życie ustawy – Prawo budowlane.

Samorząd zawodowy inżynierów budownictwa tworzą członkowie zrzeszeni w izbie inżynierów budownictwa. Izba inżynierów budownictwa zrzesza osoby, które:

• posiadają uprawnienia budowlane w specjalnościach:
  • konstrukcyjno-budowlanej;
  • inżynieryjnej: mostowej, drogowej, kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych, kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym, hydrotechnicznej, wyburzeniowej;
  • instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń: telekomunikacyjnych, cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych, elektrycznych i elektroenergetycznych
• posiadają uprawnienia budowlane w zakresie odpowiadającym zakresowi specjalności architektonicznej w zakresie określonym w art. 14 ust. 3 pkt 2-4 ustawy – Prawo budowlane, lub specjalności, o których mowa w pkt 1, uzyskane przed dniem wejścia w życie ustawy – Prawo budowlane;
• są obywatelami państw członkowskich, którzy nabyli kwalifikacje zawodowe do wykonywania działalności w budownictwie, równoznacznej wykonywaniu samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, odpowiadające wymaganiom określonym w pkt 1 i 2 oraz posiadają odpowiednią decyzję o uznaniu kwalifikacji zawodowych.

Ustawa Prawo oświatowe

• Nowa struktura szkolnictwa

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe  (Dz. U. z 2020 r. poz. 910) obejmuje swoim zakresem obszar zagadnień dotychczas regulowany przez ustawę o systemie oświaty. Przepisy niniejszej ustawy (oprócz określonych wyjątków) weszły w życie z dniem życie z dniem 1 września 2017 r.

• Najważniejsze zmiany wprowadzone ww. ustawą to rozwiązania dot. nowego ustroju szkolnego.

Ustrój szkolny z dotychczasowego systemu 6-letniej szkoły podstawowej, 3-letniego gimnazjum, 3-letniego liceum ogólnokształcącego, 4-letniego technikum i 3-letniej zasadniczej szkoły zawodowej uległ przekształceniu.

• Aktualna struktura szkolnictwa obejmuje:
  • 8-letnią szkołę podstawową,
  • 4-letnie liceum ogólnokształcące,
  • 5-letnie technikum,
  • 3-letnią branżową szkołę I stopnia,
  • 3-letnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy,
  • 2-letnią branżową szkołę II stopnia,
  • szkołę policealną.

Z dniem 1 września 2017 r. dotychczasowe trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe zostały przekształcone w trzyletnią branżową szkołę I stopnia.

W latach 2017/2018–2019/2020 do branżowej szkoły I stopnia przeprowadzano rekrutację absolwentów gimnazjum, na rok szkolny 2019/2020 i na lata późniejsze przeprowadzana będzie rekrutacja absolwentów ośmioletniej szkoły podstawowej.

W roku szkolnym 2017/2018 kształcenie w branżowej szkole I stopnia rozpoczęło się w zawodach, w których zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego przewidziano kształcenie w tym typie szkoły.

Pierwsi absolwenci ukończą branżową szkołę I stopnia w 2020 r., w związku z tym utworzenie branżowej szkoły II stopnia nastąpi z dniem 1 września 2020 r., a pierwsza rekrutacja kandydatów zostanie przeprowadzona na rok szkolny 2020/2021.

Dotychczasowe czteroletnie technikum z dniem 1 września 2019 r. zostało przekształcone w pięcioletnie technikum. Do roku 2019/2020 prowadzono rekrutację do dotychczasowego czteroletniego technikum (dla absolwentów gimnazjum), natomiast na rok szkolny 2019/2020 i późniejsze lata rekrutacja będzie prowadzona do pięcioletniego technikum (dla absolwentów ośmioletniej szkoły podstawowej).

Na rok szkolny 2020/2021 nie będzie prowadzona rekrutacja do klas pierwszych czteroletniego technikum, co oznacza, że z dniem 1 września 2020 r. nastąpi likwidacja klasy pierwszej czteroletniego technikum, a w następnych latach kolejnych klas.

Wprowadzanie nowych zawodów do systemu szkolnictwa zawodowego

Możliwość złożenia przez właściwego ministra wniosku o wpis nowego zawodu do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego uregulowane są w  przepisie art. 46 ustawy – Prawo oświatowe.

Wniosek ten powinien określać:

• nazwę zawodu i symbol cyfrowy zawodu odpowiadające nazwie i symbolowi cyfrowemu zawodu w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, jeżeli zostały określone w tej klasyfikacji, nazwę kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub dodatkowych umiejętności zawodowych;
• opis zawodu, kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub dodatkowych umiejętności zawodowych, wraz z propozycją zestawu oczekiwanych efektów kształcenia niezbędnych dla zawodu, kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub dodatkowych umiejętności zawodowych, oraz kryteriów weryfikacji tych efektów, sporządzonego z uwzględnieniem charakterystyk poziomów Polskiej Ramy Kwalifikacji pierwszego i drugiego stopnia, a w przypadku wprowadzenia lub zmiany dotyczącej zawodu lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie – także propozycję przypisania poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji do kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie lub kwalifikacji pełnej, o której mowa w art. 8 pkt 3a, 4a, 5a i 7a ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji;
• uzasadnienie potrzeby wprowadzenia, wykreślenia lub zmiany dotyczącej zawodu, kwalifikacji wyodrębnionej w za-wodzie lub dodatkowych umiejętności zawodowych, zawierające w szczególności analizę potrzeb rynku pracy w zakresie zawodu, kwalifikacji lub dodatkowych umiejętności;
• informację o możliwości podnoszenia kwalifikacji w ramach systemu oświaty;
• informację o potencjalnych miejscach realizacji praktycznej nauki zawodu w zawodzie lub kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie oraz informację o potencjalnych miejscach przeprowadzania egzaminu zawodowego w części praktycznej;
• ministra właściwego dla zawodu;
• typy szkół ponadpodstawowych, w których może odbywać się kształcenie w zawodzie;
• kwalifikację wyodrębnioną w zawodzie, w zakresie której kształcenie może być prowadzone na kwalifikacyjnym kursie zawodowym lub kursie umiejętności zawodowych;
• branżę, do której jest przyporządkowany zawód;
• zawód o charakterze pomocniczym albo uzasadnienie braku możliwości kształcenia w takim zawodzie.

Do niniejszego wniosku dołącza się opinię organizacji pracodawców reprezentatywnych w rozumieniu ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2232 oraz z 2020 r. poz. 568) oraz opinię Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Wprowadzenie zawodu do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego nie może nastąpić, jeżeli wszystkie kwalifikacje wyodrębnione w tym zawodzie są tożsame ze wszystkimi kwalifikacjami wyodrębnionymi w zawodzie określonym w tej klasyfikacji.

Ustawa o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji

Rozwiązania, które wprowadziła ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz. U. z 2020 r. poz. 226), to odpowiedź na zmiany zachodzące na rynku pracy i w gospodarce. Jak wskazują doświadczenia innych krajów europejskich, dzięki wprowadzeniu systemu opartego na ramie kwalifikacji wzrośnie liczba osób zainteresowanych formalnym uznawaniem kompetencji i podnoszeniem kwalifikacji, co wpłynie nie tylko na sytuację zawodową ludzi, lecz także na ich poczucie bezpieczeństwa na rynku pracy.

Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK) to zbiór zasad, standardów, nowych funkcji i ról oraz procedur regulujących sposób działania różnych podmiotów (osób i instytucji) związanych z nadawaniem kwalifikacji oraz zapewnianiem ich jakości.

ZSK to wyodrębniona część Krajowego Systemu Kwalifikacji, w której obowiązują określone w ustawie standardy opisywania kwalifikacji oraz przypisywania poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji do kwalifikacji, zasady włączania kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji i ich ewidencjonowania w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji, a także zasady i standardy certyfikowania kwalifikacji oraz zapewniania jakości nadawania kwalifikacji (art. 2, pkt 25 ustawy o ZSK). ZSK obejmuje dużą część polskich kwalifikacji, które są do niego włączone z mocy ustawy lub mogą być włączane decyzją właściwych ministrów (tzw. kwalifikacje rynkowe i uregulowane).

Wszelkie aktualne informacje o działaniach prowadzonych w ramach ZSK, w tym rozpatrywanych
i włączonych kwalifikacjach do ZSK dostępne są na portalu http://www.kwalifikacje.gov.pl/.